Σε αυτόν τον τόμο συνεχίζεται η καταγραφή των στοιχείων από την ιστορία της περιοχής των Γαργαλιάνων σε πιο γνώριμες και οικείες περιόδους, όπου πρωταγωνιστές στα γεγονότα αναδεικνύονται οι παππούδες μας και οι γονείς μας. Φτάνουμε έτσι στην περίοδο 1901-1940, μια εποχή που συνταράσσεται από κοσμοϊστορικά γεγονότα τα οποία συγκλονίζουν την παγκόσμια κοινότητα: από την άνοδο του κομμουνισμού, την έκρηξη του Μεγάλου Πολέμου, την εμφάνιση του φασισμού και του ναζισμού, και την παγκόσμια χρεοκοπία του 1929, μέχρι το Ολοκαύτωμα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Στην Ελλάδα, από τον ηρωικό Μακεδονικό Αγώνα περνάμε στην εποποιία των Βαλκανικών Πολέμων και του Πρώτου Παγκοσμίου, και από εκεί στον Εθνικό Διχασμό, τη Μικρασιατική Καταστροφή και τον ενταφιασμό της Μεγάλης Ιδέας. Πώς επέδρασαν αυτά τα κοσμογονικά γεγονότα στην ανάπτυξη της κοινωνίας των Γαργαλιάνων; Ποια ήταν η λειτουργία μιας απομονωμένης κοινότητας απέναντι στις αποφάσεις του μητροπολιτικού κέντρου και πώς επωμιζόταν τις συνέπειές τους; Μέσα από αναλυτικές αναφορές του Τύπου της εποχής και δηλώσεις επώνυμων πολιτικών ανδρών, ξετυλίγεται η διαπάλη μιας μικρής γεωγραφικά περιοχής με μεγαλοσύνη στην καρδιά και το φρόνημα, προκειμένου να ακουστεί η δική της φωνή σε όλα τα επίπεδα: στην πολιτική, την κοινωνική πρόνοια, την παιδεία, τις επιστήμες, τον πολιτισμό, τη λογοτεχνία, τις τέχνες. «Βαδίζοντας πάνω σε όλα αυτά, βγήκαμε ν’ ανταμώσουμε με τον εαυτό μας και με το χρόνο. Εμείς οι γηγενείς και περαστικοί οδυνίτες…» Ευάγγελος Γαλάνης, Εκ Φαναρίου