Το 1866 δημοσιεύτηκε από τον Εμμανουήλ Ροΐδη το λογοτεχνικό-ιστορικό έργο «Η Πάπισσα Ιωάννα». Το έργο χαρακτηρίστηκε από την Ιερά Σύνοδο της Ελλάδας ως «φθοροποιό σύγγραμμα» και απαγορεύτηκε η ανάγνωσή του. Για να συλλέξει τα βιογραφικά στοιχεία για την ηρωίδα του, ο Ροΐδης έκανε μακροχρόνιες έρευνες στις βιβλιοθήκες της Δύσης και σε πολλές πηγές του Θ’ αιώνα. Χρησιμοποίησε συναξάρια, έργα των πατέρων της Εκκλησίας, βιογραφίες παπών και συγγράμματα πολλών ιστορικών. Στο μυθιστόρημά του δέχεται την ύπαρξη της Πάπισσας Ιωάννας και κριτικάρει με σκωπτική διάθεση τα πολιτιστικά, κοινωνικά και θρησκευτικά έθιμα του Μεσαίωνα.